Tę rozmowę z Nienackim, opublikowaną w Odgłosach w 1988 roku, znam dobrze. Niektóre poglądy, które w niej prezentuje nie raz były przedmiotem naszych dyskusji. Ale przy kolejnym czytaniu zawsze rzuci się w oczy coś innego.

Polska jako jedyny kraj socjalistyczny nie ma własnego periodyku poświęconego młodzieży. Dla przykładu: Czechosłowacja ma miesięcznik "Zloty Maj", gdzie między innymi jest tam cała moja twórczość omówiona bardzo szczegółowo.

Warto więc byłoby dotrzeć do miesięcznika „Zloty Maj” i spojrzeć na dorobek literacki Nienackiego adresowany do młodzieży z czechosłowackiej perspektywy.

W Polsce literatura dla młodzieży jest poklepywana po ramieniu, co jest dla wychowania tego społeczeństwa wręcz zbrodnicze, dlatego, że te książki rozchodzą się w ogromnych nakładach i jeśli autor popełni błąd, to ten błąd jest powielany w setkach tysięcy egzemplarzy i on paczy czytelnika. Powtarzam, pisarz dla młodzieży w tym kraju nie istnieje jako pisarz. Niby pisarstwo dla młodzieży jest też literaturą, ale literaturą trzeciorzędną. Nigdy się o tych książkach nie mówi, nigdy się ich nie nagradza.

Ciekawy ustęp z punktu widzenia szeroko dyskutowanych u nas ostatnio zarzutów o umieszczanie w Samochodzikach podprogowych treści na zlecenie aparatu propagandowego PRL. Wynikałoby z tego, że władze znacznie bardziej doceniały siłę i znaczenie literatury młodzieżowej niż krytyka i środowisko literackie.

No i ten klucz do programu literackiego Nienackiego, warto tu jeszcze raz przytoczyć. Pisząc „Uwodziciela”, a jeszcze bardziej „Skiroławki”, Nienacki wyzwolił się z ograniczeń, z których nie potrafił wyzwolić się pisarz Lubiński:)

Klęski pisarza Lubińskiego polegały na tym, że był tchórzem, że szedł przez cały czas po utartych gościńcach literatury. Tymczasem w pewnym momencie zdał sobie sprawę, że czytelnik jak gdyby go przerósł, a jemu nie starczyło odwagi, by pisać książkę prawdziwą, książkę o prawdziwej miłości i prawdziwych ludziach. W takim znaczeniu jest to klucz do całego mojego programu literackiego.

W załączeniu artykuł w dwóch wersjach:

1) Skan tekstu z Odgłosów:
 Zajrzec-do-wnetrza-Odgłosy-skan.pdf

2) Tekst jednolity:
 Zajrzeć-do-wnętrza-Odgłosy-tekst.pdf