Niniejszy artykuł to jeden wielki spoiler, nie tylko pomysłu na film fabularny, ale również powieści. Jeśli więc masz jeszcze przed sobą lekturę „Raz w roku w Skiroławkach” Zbigniewa Nienackiego, dobrze się zastanów czy nie przerwać lektury w tym miejscu. Uprzedzam również, że dla kogoś kto nie zna powieści konspekt mój zapewne okaże się zbyt lakoniczny by połapać się w meandrach opowiadanej historii. Tym bardziej, że nie przedstawiam charakterystyk postaci występujących w treatmencie scenariusza i w książce, a ich znaczenie i rolę oraz motywację działania zarysowuję jedynie bardzo ogólnie. Treatment opatrzony jest datą 17.06.2002 roku.

Treatment scenariusza – prolog

Późny zimowy wieczór. Pokryta śniegiem szosa trzeciej kolejności odśnieżania. Z jednej jej strony gęsty las, z drugiej jezioro. Cisza. Po chwil zza zakrętu pojawiają się światła jadącego samochodu. Słychać narastający szum motoru. Niedługo potem wyłania się duży, ciemny samochód dostawczy. Przed wjazdem do wioski, której nazwa zakryta jest grubą śnieżną czapą, pojazd hamuje i skręca w wąską leśną dróżkę. Znów zapada cisza.

Nagle ni stąd ni zowąd na tablicę, z nazwą spada jakaś spora, nieokreślona istota. Słychać ni to pisk, ni to skrzek oraz trzepot skrzydeł, z jakim ciemny, niewyraźny kształt odbija się od tablicy a następnie wpada między drzewa. Dzięki temu w świetle księżyca można odczytać otrząśniętą ze śniegu nazwę miejscowości: Skiroławki.

Na ekranie pojawia się tytuł „Raz do roku w Skiroławkach”

W tym samym czasie, w swoim gabinecie, Jan Krystian Niegłowicz, w cieple świecącej lampy czyta książkę. Ubrany jest wyjściowo, ponieważ wkrótce wybiera się na Sylwestra w leśniczówce Blesy.

Niegłowicz wsiada do samochodu i odjeżdża. Mija Justynę Wasilczuk, która odprowadza wzrokiem samochód.

Teraz plany sprzed leśniczówki i w lesie ukazują się naprzemiennie.

• Terenówka Niegłowicza zatrzymuje się przez leśniczówką, otwierają się drzwiczki samochodu.
• Widać stopę mężczyzny wysiadającego z samochodu dostawczego. Pada na ziemię jakiś ciężki nieforemny przedmiot. Kroki na skrzypiącym śniegu pozostawiające głębokie ślady. Słychać ciężki oddech mężczyzny ciągnącego za sobą jakiś nieokreślony przedmiot
• Nogi mężczyzny wchodzą na ganek leśniczówki. W polu widzenia pojawia się torba. Ręka otwiera zamek torby.
• Zgrzyt otwieranego zamka brezentowej kurtki. W poświacie księżyca, spod rozerwanej bielizny ukazują się drobne kobiece piersi.
• Doktor otrzepuje stopy i z torby wyjmuje lakierki. W drzwiach leśniczówki staje Halinka Turlej i następuje powitanie.
• Na białym śniegu leśnej polanki odcinają się dwie postacie. Jedna nieruchomo leżąca i druga nerwowo aktywna nad nią.

To właśnie mój ulubiony początek, o którym wspominałem w pierwszej części artykułu. Zobrazowany tak filmowo, że kiedy go czytam projekcja filmu odbywa się w mojej głowie.

Treatment scenariusza – konspekt

Kompozycja całej opowieści opiera się na porządku natury odmierzanym przez roczny cykl czterech pór roku. Charakterystyka psychologiczna postaci występujących w treatmencie scenariusza i w powieści Nienackiego jest bardzo podobna. Fabuła dość wiernie trzyma się książki, dlatego też poniższy konspekt przede wszystkim pozwoli czytelnikom powieści zorientować się, które wątki wykorzystano, a które zostały pominięte.

Jest zima

• Trwa zabawa sylwestrowa. Obecni są Niegłowicz, Turlejowie, Lubiński i Porwasz z nową flamą panną Józią,
• Pani Basieńka kokietuje doktora, ten zainteresowany jest panną Józią, panna Halinka Turlej podrywa Porwasza,
• Strzały na wiwat przed leśniczówką, potem rajd samochodami przez wioskę na zamarznięte jezioro,
• Kilka dni później Niegłowicz odwiedza miejscowy sklep i upomina spotkanego tam Antka, żeby zatroszczył się o dziecko, które spłodził z kulawą Maryną,
• Panna Józia nudzi się u Porwasza, wypytuje o tajemniczą noc mieszania krwi,
• Pani Basieńka wypytuje męża o tajemnicę dokora zawartą w ogólnym stwierdzeniu, że musi on upokorzyć kobietę zanim w nią wejdzie,
• Do domu Niegłowicza przyjeżdża Brygida, opatruje łapę jednemu z wilczurów doktora,
• Justynie wydaje się, że widzi kłobuka pod belką w oborze,
• Doktor bada pannę Józię i odkrywa, że ta symuluje chorobę,
• Porwasz odwozi Józie na stację kolejową, stamtąd zabiera ją potajemnie Niegłowicz,
• Polowanie z udziałem Niegłowicza, Lubińskiego, Porwasza, Korejwy, Turleja i Mizerery – dyskusja o książce Lubińskiego i wątku miłości pięknej Luizy i prostego drwala – znajdują trupa zamordowanej dziewczynki,
• Ogłoszenie o planowanej egzekucji komorniczej Sewruka i topienie Sewruka,
• Justyna prosi doktora o zbadanie jej pod kątem płodności,
• Pani Basieńka namawia męża żeby napisał powieść zbójecką,
• Plotki, że rzekomym ojcem dziecka Brygidy jest komendant Korejwo albo proboszcz Mizerera,
• Ktoś strzela z ukrycia do Niegłowicza,
• Policja znajduje zwłoki Dymitra, męża Justyny, utopionego w sewrukowym przeręblu – Korejwo podejrzewa, że Justyna mogła wepchnąć tam męża,

Nadchodzi wiosna

• Wybory sołtysa w remizie,
• Pokuta Sewruka – drewniany krzyż ustawiony na cmentarzu,
• Koncert Joachima,
• Napad i próba gwałtu na starej Jastrzębskiej,
• Porwasz wraca z Warszawy w towarzystwie pani Aldony
• Porwasz wyeksploatowany seksualnie przez panią Aldonę nie może słuchać fragmentów powieści zbójeckiej odczytywanej przez Lubińskiego,
• Niegłowicz pomaga Jastrzębskiej znaleźć się na czele listy osób, którym należy pomóc w orce,
• Antek Pasemko oświadcza się Justynie, ta każe mu przyjść za rok z kłobukiem,
• Porwasz i młody Galembka korzystają z wdzięków Widłągowej wracającej nocą z przyjęcia miejscowego koła gospodyń wiejskich,
• Niegłowicz rozmawia z Brygidą o uczuciach i zdolności do kochania. Oboje są sobą zafascynowani, lecz jednocześnie zbyt dumni, żeby pójść na jakiekolwiek ustępstwa względem swoich odczuć,
• Porwasz i Halinka Turlej wychowują jaskółkę, rozpoczyna się ich romans,
• Justyna znajduje kłobuka i trzyma go w swojej oborze,
• Drwale znajdują zamordowaną  autostopowiczkę,
• Kryszczak przyznaje się do morderstw, ale nikt mu nie wierzy,

Lato

• Do Widłągów przyjeżdża Renata Turoń – jest zainteresowana wzięciem udziału w obrzędzie mieszania krwi,
• Do Kondka przyjeżdżają siostry Gruber,
• Do Lubińskich przyjeżdża Elwira,
• Do leśniczówki przybywa stażysta pan Andrzej
• Zbliżenie doktora z Justyną,
• Podróż dwoma jachtami po jeziorze, Lubiński kocha się z Elwirą,
• Franek Szulc gwałci Justynę, ta w odwecie podpala stóg siana Szulców
• Burza na jeziorze, doktor kocha się z Justyną na jachcie,
• Doktor porównuje grupę krwi Antka i dziecka kulawej Maryny,
• Aresztowanie Antka i zmowa milczenia we wsi,

Jesień

• Samotny rejs Lubińskiego,
• Z początkiem września staje się to, na co czekają wszyscy – noc mieszania krwi. Nie wiadomo co jest prawdą a co fikcją. Opowiadana z pozycji pani Basi historia dzieje się bardziej w jej wyobraźni, niż w rzeczywistości,
• Po odejściu żony Turlej obsesyjnie poluje na kłobuka,
• Do wioski wraca Antek Pasemko wypuszczony z braku dowodów, Turlej zatrudnia go do prac leśnych,
• Doktor spotyka Antka pod dębem i sugeruje mu żeby sam wymierzył sobie sprawiedliwość,
• Antek proponuje małżeństwo kulawej Marynie,
• Doktor już na lotnisku rezygnuje z lotu do Kopenhagi, ale cztery dni spędza w Warszawie,
• Widłągowa zaczyna opiekować się Turlejem,
• Wraca doktor Niegłowicz, drwale znajdują po dębem zwłoki Antka,
• Śledzik podejrzewa doktora, ale ten ma alibi,
• Brygida próbuje popełnić samobójstwo,
• Doktor chcą uciąć plotki na temat ojca dziecka Brygidy mówi, że dziecko jest jego, dowiaduje się o tym Justyna,
• Justyna próbuje zabić Niegłowicza,
• Epidemia huśtawek w Skiroławkach,
• Makuchowa zaprzyjaźnia się z Brygidą,
• Joachim rozwiązuje problem rzekomego skarbu odnalezionego przez kowala,
• Joachim decyduje się zamieszkać w domu rodzinnym,
• Malarz Porwasz z Halinką Turkej i jej synkiem tworzą nową szczęśliwą rodzinę,
• Brygdia zostaje zaproszona na święta do doktora,
• Gertruda Makuch anektuje dziecko Brygidy.

KONIEC

Ogólne porównanie fabuły zawartej w treatmencie scenariusza i w scenariuszu filmowym przedstawiłem w pierwszej części artykułu. Konspekt scenariusza powstałego w niespełna rok później niż treatment przedstawię w części trzeciej.

O koncepcji scenariusza filmu „Raz w roku w Skiroławkach” zawartej w treatmencie możemy porozmawiać na NASZYM FORUM.

*Ilustracja tytułowa przedstawia fragment okładki książki Zbigniewa Nienackiego „Raz w roku w Skiroławkach”, wydawnictwo Warmia.