Długo się zastanawiałem jak zacząć ten temat. Wydaje się, że prawie dobrze charakteryzuje Czerniakowa opis z wikipedii:

inżynier, działacz gospodarczy, oświatowy i społeczny, publicysta, autor wierszy okolicznościowych w języku polskim, komisaryczny prezes Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie, w latach 1939–1942 prezes warszawskiego Judenratu.

dodając do tego to co jest napisane w tekście: radny Warszawy, radca Gminy Żydowskiej, autor książek naukowych, zdobył mandat senatora RP.

Czerniaków został mianowany komisarycznym prezesem Żydowskiej Gminy Wyznaniowej we wrześniu 1939 przez prezydenta Starzyńskiego i po zajęciu Warszawy przez Niemców dalej piastował to stanowisko, które następnie przekształcone zostało w prezesa Judenratu.

Historię ostatnich prawie 3 lat jego życia można poznać czytając jego dzienniki. Od września 1939 do lipca 1942, kiedy popełnił samobójstwo, dzień w dzień notował (w wielkim skrócie) to co się działo wokół niego. Sama historia dzienników jest ciekawa i tragiczna. Jeden z zeszytów zaginął. To zeszyt z okresu gdy był aresztowany przez Gestapo (naukowcy uważają, że prawdopodobnie został zarekwirowany i uległ zniszczeniu - nie zachował się). Pozostałe wdowa po Czerniakowie zabrała ze sobą podczas ucieczki z getta. Po wojnie, gdy pani pedagog i doktor filozofii pracowała w księgarni na warszawskiej Pradze próbowała je sprzedać Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu. Transakcja nie doszła do skutku i znajomy pani Felicji wywiózł dzienniki do Kanady. Z tego powodu wiele informacji o warszawskim getcie ujrzało światło dzienne ponad 20 lat później - ktoś z Kanady sprzedał je instytutowi Yad Vashem. W Polsce opublikowano wersję oryginalną (napisaną po polsku) dopiero w latach 80.

Jakim człowiekiem był Adam Czerniaków - niektórzy twierdzą, że kontrowersyjnym ponieważ nie próbował porwać Żydów do walki, ja odniosłem wrażenie, że był postacią tragiczną bo miało dla niego znaczenie każde, pojedyncze życie mieszkańca Gminy (Czerniaków w dziennikach nie używał pojęcia Judenrat, cały czas pisał o Gminie). IMO historia pokazuje, że zarzut w sprawie "porwania do walki" nie wytrzymał presji czasu - żadna z organizacji działających w getcie nie była podczas wywózki 75% mieszkańców do Treblinki (3Q 1942) gotowa na walkę. Trochę jeszcze o moich odczuciach - dlaczego tak - Czerniaków przez cały czas swojej "władzy" (która w rzeczywistości nie była władzą bo realizował tylko pomysły kolejnych rządzących w GG i w Warszawie) starał się działać na rzecz ludzi i to wszystkich ludzi: negocjował łagodzenie ograniczeń, zwolnienia więźniów, organizował wizytacje w obozach pracy zarówno urzędników jak i lekarzy, dostarczał Żydom wywiezionym do obozów pracy ubrania, żywność i leki, tworzył i wyposażał sierocińce i szkoły, dawał pracę artystom (słynne witraże w budynku Gminy, które można zobaczyć w filmie propagandowym nakręconym przez Niemców). Teraz, gdy obraz życia w getcie jest mocno "surowy" do głowy ludziom nie przychodzi, że prezes Gminy mógł walczyć o park dla mieszkańców czy place zabaw dla dzieci (chciał aby przy placach mogły grać orkiestry żeby dać zarobić muzykom na życie), że w sklepach i restauracjach pojawiały się towary luksusowe, które... po rekwizycji przez funkcjonariuszy Gminy trafiały do domów dziecka.

Myślę, że to doskonale pokazuje jakim człowiekiem był Czerniaków i jego samobójstwo, było naturalną koleją rzeczy.  IMO musiał wiedzieć o tym, że tym razem to nie będzie wyjazd od obozu pracy (w lipcu 1942 roku w Treblince powstał obóz zagłady, wcześniej wywożono tam ludzi do pracy - obóz pracy w kamieniołomach funkcjonował 2 km od nowego obozu i rampy kolejowej) tylko na śmierć i nie chciał podpisać się pod taką decyzją.

Chciałbym jeszcze coś napisać o tym jak wyglądało warszawskie getto ale to chyba w kolejnym poście, ale warto dodać, że wprawdzie likwidacja getta nastąpiła w 1943 ale faktycznie już w okresie wielkiej akcji wysiedleńczej getto zostało zlikwidowane w sensie ludzkim (do Treblinki wywieziono ok. 300 tysięcy Żydów a pozostało 60 tysięcy, tych którzy pracowali w tzw. szopach oraz ukrywała się przed wywózką).