Są pisarze, którzy kiedyś tam byli dla mnie ważni. Których książki były czymś znacznie więcej niż kolejną przeczytaną lekturą. Które odcisnęły wyraźnie piętno gdzieś w głębi mojej duszy i nawet jeśli teraz to piętno wyblakło to przecież jest tam nadal. Teraz rzadko już ich czytam. O niektórych wiem, że ich dzieła dziś już tak by mi się nie podobały. W przypadku jeszcze innych pamiętam raczej swoje wrażenia z tamtych lektur niż same lektury i boję się konfrontacji moich wspomnień o nich z ich dzisiejszym odbiorem. Ale czasem trzeba przełamać te obawy i stanąć z nimi twarzą w twarz. Takim ważnym  pisarzem jest dla mnie również Milan Kundera. 

Jest autorem, między innymi, dwóch, moim zdaniem, wybitnych powieści: „Walca pożegnalnego” (1976) i „Nieznośnej lekkości bytu” (1984). Obie zostały wydane już po jego emigracji do Francji w 1975 roku, chociaż „Walc” napisał jeszcze w Czechosłowacki w 1972 roku.

Walc pożegnalny

Akcja powieści rozgrywa się w ciągu zaledwie pięciu dni w sennym czeskim uzdrowisku, w którym na chwilę splatają się losy kilku osób. Znanego trębacza jazzowego, jego żony, młodej pielęgniarki i zakochanego w niej chłopaka, lekarza ginekologa szczycącego się wielkimi sukcesami w leczeniu niepłodności, dysydenta o komunistycznej przeszłości w przededniu emigracji, jego wychowanicy i zamożnego amerykańskiego pacjenta sybaryty. Każde z nich jest jednocześnie głównym bohaterem, bohaterem drugiego planu bądź statystą w zależności od tego czyimi oczami na tę historię patrzymy, czyje myśli odkrywa nam autor.

Przez cały ten czas toczy się przewrotna gra w której stawką są uczucia zanurzone w tyglu emocji. Kundera jest genialnym obserwatorem ale i szydercą. Mistrzowsko prowadzi nas wśród meandrów ludzkiej duszy, namiętności, kłamstw, lęków i słabości. Analizuje, podsuwa rozwiązania, wplata refleksje, prześwietla sumienia. Stwarza sytuacje, w których dokonywane wybory moralne raz obsadzają jego bohaterów (i nas) w roli ofiary a raz w roli kata. Cholernie dużo pytań, sporo odpowiedzi, poważnych, ale i tragikomicznych, czasem groteskowych, a prowadzona gra z biegiem lektury nabiera tempa. To powieść, która ma wiele znaczeń i wyraźny kontekst historyczno-polityczny. Wydaje się, że w postaci Jakuba autor ulokował  sporo siebie samego.

„Walc pożegnalny” wybrzmiewa w głowie jeszcze długo po zakończeniu lektury. Konfrontacja wypadła pomyślnie.