Forum

Notifications
Clear all

Zenon Nocoń - aktor związany z ziemią jerzwałdzką


Mirekpiano
(@mirekpiano)
Member Potwierdzony
Dołączył: 4 lata temu
Posty: 484
Topic starter  

Zenon Nocoń (ur. 2 sierpien 1923-zm.1992), polski  aktor. W latach 1980-1992  mieszkał w Rucewie k. Jerzwałdu.
Kupił stary dom (dworek) po Gotowcu. 

1578926239-Rucewo.jpg

Zenon Nocoń był barwną postacią i warto go wspomnieć czasami. Choć nie zapisał się złotymi zgłoskami w polskiej kinematografii czy też teatrze, był człowiekiem niezwykłym. Żył w czasach niezbyt przychylnych ludziom dobrej woli, którzy mimo swych wad i czasami złych nawyków, potrafił przytulić, może czasem także ochronić dobrych ludzi.
Wiem, że wiele takich osób odwiedzało go wtedy w Rucewie. 

Pierwszą żoną Noconia była Halina Winiarska, znana aktorka teatralna i filmowa z Gdańska. Mieli syna Krzysztofa, który przyjął nazwisko swojego ojczyma Jerzego Kiszkisa, aktora. 

Jego drugi syn z drugiego małżeństwa miał na imię Wojciech, przyjeżdża czasami do Jezwałdu jako, że Beaty ojciec przyjaźnił się z Zenonem, który zmarł wiosną 1992 roku w morąskim szpitalu na raka krtani. Beata z ojcem  byli na pogrzebie aktora na śląsku.

Poniżej fotografia  przed jego domem w Rucewie k. Jerzwałdu  z roku 1980 przedstawiająca aktora z zaprzyjaźnioną z nim dziennikarką Barbarą Szumską, która również mieszkała w Jerzwałdzie w latach 1978-85 ( to ona swój dom odsprzedała Michałowi Nałęckiemu).
Niestety dom Noconia, w stylu dworku pruskiego już nie istnieje (spalił się). Obecnie znajdują się tam nowe zabudowania, w których mieszkają bezdomni.

1578850005-foto7.jpg
 
Zenon  przy obórce w Rucewie z suką Kira
1578850045-foto1.jpg
 
Mój kolega Janek Dobies  rodem z  Dobrzyk tak oto wspomina Zenona:
" Tak znałem go osobiście, czasem zdażało się nawet że , z noclegiem na jego chacjędzie , bo nogi odmawiały posłuszeństwa. Nie byłem wyjątkiem w noclegach . W tamtym czasie też Naczelnik Gminy Zalewo często balował i gościła się "Elita" w progach Zenona Noconia .
To były wizyty mocno zakrapiane alkoholem,  takie były czasy, alkohol był najważniejszy."
 
"Syn Zenona Noconia to Krzysztof Kiszkis mieszka w Gdańsku, znałem go  dobrze , obecnie to nie mam z nim kontaktu.
Krzysiek swojemu ojcu podarował dwa motorowery marki Honda .. ( to był Hit w tamtych czasach)."
"On ( Krzysiek)  do Zenka do pięt nie dorasta. Strasznie przemądrzały. Zenek mówił, że w matkę poszedł z charakterkiem.
Strasznie nie lubił pijaństwa. Często wytykał Zenkowi ze jest alkoholikiem. Z. Nocoń w ogóle nie zważał na jego opinię"
 
"Zenek prowadził inny tryb życia dla tubylczego społeczeństwa wydawało się że jest dziwakiem jakimś. Pamiętam jak swój dom podzielił na sektory sypialnia / kuchnia / garaż / pracownia / magazyn / inne.
Miał gości z warszawy siedzieli w kuchni , a on swoim motorowerkiem przez kuchnię jedzie do garażu . To było śmieszne..."
"... Jedną Hondę, białą podarował Nocoń mojemu ojcu. Potem trafiła ona w ręce radnego- p. Sokołowskiego
A druga, czerwona chyba dostała się w ręce p. Puszkarskiego"
 
Tak z kolei  wspomina Noconia mój szwagier Gienek:
"Zenana Noconia znałem osobiście. W Rucewie zamieszkał w starym domu po Gotowcu zaraz po jego śmierci. Był to chyba rok 1980. Jeszcze jako nastolatek bywałem u niego sam lub z ojcem. Ciekawy człowiek z niego był. W Rucewie stworzył sobie enklawę, w której żył w zgodzie z naturą. Sam robił sobie meble z desek po rozebranej stodole, kominek z kamieni, hodował kozy, krowę, konia. Planował nawet wytwarzać ser z mleka koziego na sprzedaż, ale nic z tego nie wyszło. Uprawiał ogród a nawet miał plantację tytoniu."
 
Oto oryginalny tekst artykułu o Zenonie Noconiu napisany przez Stanisława Grzegorza Łysia zamieszczony w „Nowej Wsi” nr 46 z roku 1980

LATA PATYKIEM PISANE
Z jednej strony jest alkoholizm, alkohol wypełniający Polskę po brzegi i codziennie miliony pijących. Z drugiej – dobra wola i skromne środki materialne. A także Pan Nocoń. Zenon Nocoń, aktor, robi dobrą robotę.

Od ośmiu lat przemierza kraj – samolotem i koleją, samochodem i konnym wozem. Z początku woził z sobą stołki barowe i stosował podkład muzyczny, potem stopniowo pozbywał się rekwizytów, trochę z racji kłopotów transportowych a głównie – w wyniku przemyśleń i doświadczeń artystycznych. Teraz wystarcza mu odrapane krzesło i – słowo. Siada więc na owym krześle i mówi do ludzi swym głębokim barytonem. Zaczyna tak:

- „Alkoholizm…

Alkoholizm nie rodzi się pod pamiętną datą pierwszego pijaństwa i w zasadzie nie ma potrzeby dociekania kiedy i dlaczego wypiłem pierwszą wódkę. Dziesięć lat piłem jak człowiek, potem żłopałem jak … świnia. Te pierwsze dziesięć lat absolutnie nie zapowiadały nałogowego finału”.

Niedługo Pan Zenon będzie obchodził jubileusz, zbliża się tysięczne przedstawienie jego monodramu „Lata Patykiem Pisane”, opartego na głośnej książce autobiograficznej Zdzisława Korczaka. Teraz odpoczywa przed nowym sezonem w swym domu na Mazurach i rąbie drzewo na zimę. Pada deszcz, wieje wiatr, ostatni turyści uciekają do domów pozostawiając po sobie ślady ognisk i puste półlitrówki. Pan Zenon rąbie i nachodzą go jubileuszowe refleksje, to znaczy powraca myślami do początków swej przygody z monodramem, którą można także nazwać misją. Któregoś oto dnia, przed laty, przybył do jednego ze znanych zakładów odwykowych, by przed jego pacjentami wystąpić z recitalem poetyckim. Dyrektor zakładu pokazał mu wtedy nie publikowany jeszcze wówczas pamiętnik jednego ze swych pacjentów, rękopis głośnej później książki. Pan Zenon siadł i czytał:

„W szpitalu psychiatrycznym spędziłem trzydzieści cztery dni… Nie! Właściwie to trzydzieści cztery dni i trzydzieści cztery noce, gdyż różnica między dniem i nocą w życiu pacjentów jest tam minimalna. Część z nich w ciągu dnia a część w ciągu nocy przeżywa tam swoje nieszczęścia. To jest czas ich trwania przejawiający się w godzinnych monologach z sobą samym lub z kimś urojonym, w godzinach jęków, modlitw, przekleństw, zapatrzeń, chichotów, skomleń i furii kończących się w pasach kaftanów bezpieczeństwa”.

Czytał godzinę i drugą i wiersze, które miał recytować przed ludźmi, zaczęły nagle wydawać mu się bez znaczenia. Nad swoim monodramem pracował blisko rok, w zupełnym niemal osamotnieniu i bez najmniejszej pewności , że pracy tej będzie ktoś potrzebował. Dopiero w ostatniej fazie przyszli mu z pomocą przyjaciele z Krakowa, zwłaszcza Lidia Żukowska, która monodram wyreżyserowała.

Po premierze w Sali krakowskiej estrady Zenon Nocoń mógł już wyruszyć „w Polskę”. Początki były trudne. Działacze Polskiego Komitetu Przeciwalkoholowego, przyzwyczajeni do schematycznych form propagandy antyalkoholowej, często wzruszali ramionami w odpowiedzi na propozycję zorganizowania występu. Nie potrafiono jakoś dostrzec szansy odejścia od sztampy w tej dziedzinie. Nie umiano nawet monodramu zareklamować. Kiedyś na dworcu autobusowym pan Zenon z osłupieniem przeczytał ręcznie wypisany afisz: „Dzisiaj wystąpi pan Nocoń z latem patykiem pisanym „.

Przełom nastąpił dopiero po przestawieniu w znanym zakładzie odwykowym w Warszawie przy ulicy Kolskiej, w obecności przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia i Zarządu Głównego SKP. Po tym występie pan Zenon otrzymał od wysokich czynników antyalkoholowych polecający dokument, który otworzył mu sale świetlic i klubów w całej Polsce.

Pan Zenon siada na krześle, czeka aż sala ucichnie i mówi „ Alkoholizm”… Po kilku minutach mógłby już pokazać palcem – tam siedzi żona albo córka alkoholika. „ Z zadowoleniem zebrani na Sali członkowie wysłuchali monodramu pt. „Lata Patykiem Pisane”. Ze spektaklu tego wielu z nas po raz pierwszy zetknęło się z problemem alkoholizmu” – napisał w książce pamiątkowej przewodniczący zarządu ZSMP pewnej jednostki wojskowe. Tak jakoś mu się napisało. Pan Zenon uważa bowiem na podstawie swoich obserwacji, że „problem alkoholizmu w ten czy inny sposób dotyczy każdego”.

Pan Zenon mówi, a ludzie się przejmują. Mało kto pozostaje obojętny wobec tej historii bezprzykładnego ludzkiego upadku. Zdarza się, że ktoś dotknięty mocniej niż inny „problemem alkoholizmu” – płacze na Sali. Kiedyś na spektaklu dla pracowników gastronomii, zorganizowanym pod kontem „jak odróżnić alkoholika od zwykłego pijaka”, pewien nie proszony gość polemizował żywo i z wprawą z tezami monodramu. Pobudziło to pana Zenona do jeszcze większej koncentracji i awanturnik umilkł wreszcie zupełnie zdruzgotany. Okazało się później, że był adwokatem, pozbawionym z powodu wódki prawa wykonywania zawodu. Dowodzi to, jak mocno sztuka może być osadzona w realiach naszej rzeczywistości.,

Często po spektaklu padają z Sali pytania. Wielu ludzi po raz pierwszy dowiaduje się, że z wódki można się wyleczyć. Pytają więc – gdzie iść i do kogo. Pan Nocoń stara się odpowiedzieć wszystkim , ale nie zawsze czuje się kompetentny. Dlatego lubi, gdy na występ organizatorzy zapraszają lekarza, i prawnika. Przeważnie jednak musi radzić sobie sam. Zawsze i przy każdej okazji podkreśla więc po pierwsze, że alkohol przed ukończeniem 25 roku życia powoduje nieodwracalne uszkodzenie szarych komórek i zaleca młodzieży przemyślenie tej kwestii.

W swoim archiwum ma Zenon Nocoń gruby plik listów od swych widzów. Wielu z nich zdołał pomóc w sposób jedynie konkretny, załatwiając przez swoje znajomości wśród lekarzy i działacz SKP leczenie w zakładzie. Oczywiście jest to kropla w morzu potrzeb.

Pan Zenon występował ze swym monodramem w Warszawie i w Bieszczadach, w świetlicach wielkich zakładów przemysłowych i w ciasnych wiejskich klubach. Rozmawiał ze studentami, z lekarzami, z więźniami odsiadującymi wyroki. Niepostrzeżenie monodram stawał się częścią jego życia. Pan Zenon jest przede wszystkim aktorem, ale także w coraz większym stopniu działaczem w tej niewdzięcznej dziedzinie, jaką jest walka z alkoholizmem. Ostatnio wraz z prokuratorem Ruszkowskim i innym działaczem prężnego SKP w Iławie planuje zorganizowanie ogólnopolskiego sympozjum na temat roli form artystycznych w propagandzie antyalkoholowej. To pierwsze chyba w skali kraju spotkanie pisarzy, plastyków, aktorów i filmowców poświęcone tej sprawie, może dodać rozmachu owej propagandzie, tak często dotąd schematycznej i infantylnej. Pan Zenon jest tu optymistą, choć jeśli chodzi o alkoholizm w ogóle to nie robi sobie złudzeń. Widzi przecież co się dzieje. Obok wiejskich klubów, w których występuje , widzi sklepy i nastolatków biesiadujących pod gołym niebem przy winie patykiem pisanym. Obok domów kultury – straszne polskie knajpy.
Prześladuje go wspomnienie występu w pewnej wiejskiej świetlicy. Twarze, na których nawet w najdramatyczniejszych momentach spektaklu nie drgnął ani jeden muskuł, tępo nieruchomo oczy. W jakimś momencie za drzwiami klubu rozległo się wołanie umyślnego gońca „dinks przywieźli, dinks”. Dopiero wtedy na wieść o dostawie denaturatu wśród widzów zrobiło się poruszenie a siedzący najbliżej drzwi zaczęli pośpiesznie wymykać się z sali.

Niedługo Zenon Nocoń wyruszy w Polskę z nowym monodramem antyalkoholowym. Będzie to „Edyp” według Remigiusza Napiórkowskiego pod tym samym tytułem. „Jest to historia upadku większego niż ten , w którym pogrążył się Edyp”. Na razie pan Zenon rąbie drzewo i myśli o tym, co opowiadał mu znajomy lekarz położnik z Krakowa. Znajomy ten odebrał pewnego dnia dziecko dziwnie spokojne i senne – okazało się następnie, że noworodek miał we krwi 0,5 promile alkoholu.

STANISŁAW GRZEGORZ ŁYŚ
„Nowa Wieś” nr 43 z 26.X.1980 r str. 5 i 13

 
Swój monodram Lata Patykiem Pisane  Zenoń Nocoń napisał  na podstawie wspomnień Zdzisława Korczaka.
Jeździł z tym  monogramem po całej Polsce, przeważnie  w turach 3 miesięcznych. Potem wracał do Rucewa i pił, chlał wódę w doborowym towarzystwie lokalnej " elity". Kiedy kasa mu się konczyła prosił znajomego lekarza aby zabrał go na Izbę wytrzeźwień do Elbląga, który po kilu dniach  rekonwalescencji go "zaszywał" i Zenon ponownie jechał w trasę.  I tak kilkanaście sezonów zaliczył, ok. 1000 przedstawień w domach kultury, wiezieniach itp.
 
1578852344-1.jpg
 
1578852384-2.jpg
 
ukazała się  wersja książkowa 
Lata Patykiem Pisane: Wspomnienia Alkoholików
zebrała: Wilhelmina Skulska

wydawca: Książka i Wiedza
były dwa wydania 1972 oraz 1974

1578852479-lata-patykiem-pisane.jpg
 
Zdzisław Korczak ostatnio wydał książkę pt. " Umierałem sto razy".
Gorąco ją poleca znany muzyk Marek Dyjak:
 
1578851712-umieraem-sto-razy.jpg
A Dyjak wiadomo też alkoholik, nie pije już kilkanaście lat. Wrócił na trasy koncertowe. Jeździ z nim zespół muzyków a wśród nich mój przyjaciel Jerzy Małek, trębacz, także  bywalec Jerzwałdu.
 
Trochę w tym anologii do Zenona Noconia widzę.
 

Cytat
Share: